Zmiany w przepisach CIT i PIT dotyczące korekty kosztów z tytułu nieterminowej zapłaty

Artykuł autorstwa eksperta PKF (Konrad Kruszyński, Koordynator ds. Doradztwa Podatkowego w PKF Consult) został opublikowany w grudniowym wydaniu miesięcznika "TaxFin".

Przepisy było można... łatwo obejść

Zmiany w podatkach dochodowych, które weszły w życie 1 stycznia 2013 r., miały zmusić opieszałych kontrahentów (dłużników) do szybszego regulowania zobowiązań. Taki był cel wprowadzenia przepisów (odpowiednio art. 24d ustawy o PIT i art. 15b ustawy o CIT) w myśl, których dłużnicy muszą obowiązkowo obniżać koszty uzyskania przychodów w podatku dochodowym. Trzeba z nich wyłączyć nieuiszczone kwoty po 30 dniach od upływu terminu płatności (lub 90 dniach od zaliczenia do kosztów, jeśli termin płatności jest dłuższy niż 60 dni).

Mimo słusznych idei przeświecających ustawodawcy, wprowadzone przepisy okazały się niekorzystne zarówno dla firm jak i samego fiskusa. W istocie przepisy o obowiązkowej korekcie kosztów nie wpłynęły na problem opóźnionych płatności, dość łatwo można je bowiem obejść. Wystarczy przejść na system zaliczek uproszczonych, by korekty dokonywać tylko raz do roku, a przez pozostały czas w ogóle nie martwić się o terminy zapłaty. Z drugiej strony przedsiębiorcy podkreślają, że korekta kosztów nie poprawiła w zauważalny sposób sytuacji wierzycieli, a niestety pogorszyła sytuację dłużników. Mają oni więcej pracy (monitorowanie terminów płatności), z czym łączą się dodatkowe wydatki (np. na obsługę księgową rozliczającą podatki). Co zrozumiałe korekta kosztów prowadzi też do automatycznego zwiększenia zobowiązań które generują podatki, co stawia firmy w jeszcze gorszej sytuacji, jeśli chodzi o przepływy finansowe.

Należy zaznaczyć, że również administracja państwowa odpowiedzialna za podatki ma więcej pracy (kwestie związane z kontrolą dodatkowych obszarów), co odbija się na realizowaniu przez nią innych zadań.

Krytycznie powyższe regulacje ocenili również praktycy, w rankingu DGP z 2013 r. (wzięło w nim udział 38 firm doradztwa podatkowego) przepisy dotyczące korekty kosztów uznano za najgorsze przepisy regulujące podatki.

Wszystko to sprawiło, że coraz głośniej zaczęto postulować uchylenie przepisów dotyczących korekty kosztów z tytułu nieterminowej zapłaty. W dniu 9 grudnia 2014r. wpłynął do Sejmu przedstawiony przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej projekt ustawy o zmianie ustawy - Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw. Projekt dotyczył m. in. zmiany mechanizmu tzw. korekty kosztów w podatkach dochodowych.

Ustawa została ostatecznie podpisana przez Prezydenta w dniu 5 sierpnia 2015r. Zgodnie z nią w ustawie z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r. poz. 361, z późn. zm.) uchyla się art. 24d, natomiast w ustawie z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2014 r. poz. 851, 915, 1146 i 1328) uchyla się art. 15b. Ustawa wchodzi w życie 1 stycznia 2016r.

W uzasadnieniu do ustawy czytamy „Przepisy wyłączające możliwość zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów niezapłaconych przez podatnika faktur zostały wprowadzone w drodze ustawy z dnia 16 listopada 2012 r. o redukcji niektórych obciążeń administracyjnych w gospodarce (Dz. U. poz. 1342), której podstawowym celem było wprowadzenie ułatwień dla osób prowadzących działalność gospodarczą. W myśl przyjętych założeń mechanizm tzw. korekty kosztów miał przyczyniać się do likwidacji zatorów płatniczych i poprawy sytuacji finansowej przedsiębiorców. Rozwiązanie to nie spełniło jednak swojej funkcji. Prowadzenie stosownych rozliczeń wiąże się bowiem z dodatkowymi obowiązkami o charakterze instrumentalnym, generując dodatkowe koszty dla przedsiębiorców.

Wskazuje się, że regulacje te skomplikowały system rozliczeń i zwiększyły obciążenia administracyjne w firmach, w szczególności w małych, gdzie wdrożenie dodatkowych rozwiązań technicznych zwiększyło koszty prowadzenia działalności gospodarczej. Przepisy, które w założeniu miały pomóc najmniejszym i najsłabszym podmiotom na rynku, de facto im zaszkodziły. Ponadto, ze względu na to, że zagraniczne przedsiębiorstwa mające siedzibę poza Polską nie mają obowiązku respektowania polskich przepisów dotyczących tzw. korekty kosztów, wprowadzane regulacje w istocie dotyczą tylko polskich przedsiębiorców (firm będących podatnikami podatku dochodowego w Polsce).”

Zatem od 1 stycznia 2016r., niezależnie od tego, jaki termin płatności ustaliły strony i kiedy ona nastąpi, zaksięgowane faktury będą kosztem podatkowym na zasadach ogólnych.

Na marginesie można jednak przypomnieć, że organy podatkowe nadal będą mogły kwestionować zaliczenie nieopłaconych faktur do kosztów. W tym aspekcie warto zwrócić uwagę na wyrok NSA z 15 października 2013 r., sygn. akt II FSK 2924/11, w którym Sąd stanął na stanowisku, iż kosztem uzyskania przychodu może być jedynie wydatek faktycznie poniesiony, czyli powodujący uszczuplenie zasobów finansowych.

Co do zasady jednak, od dnia 1 stycznia 2016r., na przedsiębiorcach nie będzie już ciążył obowiązek korekty kosztów z tytułu nieterminowej zapłaty.

Przepisy przejściowe

Ustawa zawiera również przepisy przejściowe. Uregulowano je w art. 5 ustawy zmieniającej. Zgodnie z ich brzmieniem jeżeli dłużnik otrzyma fakturę w połowie października i nie ureguluje jej w standardowym terminie 30 dni (tj. do połowy listopada 2015r.), będzie musiał wyłączyć ją z kosztów. Jeśli następnie ureguluje płatność w lutym 2016r., będzie mógł zwiększyć koszty dotyczące lutego 2016r. Natomiast dłużnik, który otrzyma fakturę w połowie grudnia i nie ureguluje jej w standardowym terminie 30 dni (tj. do połowy stycznia 2016r.), nie będzie miał obowiązku korekty. Podobnie jeśli dłużnik otrzyma fakturę w połowie listopada i nie ureguluje jej w standardowym terminie 30 dni (tj. do połowy grudnia 2015r), będzie musiał wyłączyć ją z kosztów.

W tym miejscu należy również wskazać na pewne niedoskonałości przepisów przejściowych. Nie uwzględniają one bowiem sytuacji tych podatników, którzy – nie mogąc zmniejszyć kosztów – zwiększyli przychody na podstawie art. 15b ust. 5 ustawy o CIT (art. 24d ust. 5 ustawy o PIT). Zgodnie z tymi przepisami, podatnicy, którzy nie zapłacili faktury i w danym miesiącu nie ponieśli kosztów podatkowych lub koszty te są niższe od kwoty, o którą powinni je zmniejszyć, wówczas mają obowiązek zwiększyć przychody. Przepisy obowiązujące do końca 2015r. odnoszą się tylko do podatników, którzy skorygowali koszty – mogą je ponownie zwiększyć w miesiącu uregulowania płatności. Przykładowo jeśli dłużnik otrzyma fakturę w połowie listopada i nie ureguluje jej w standardowym terminie 30 dni (tj. do połowy grudnia 2015r), będzie musiał wyłączyć ją z kosztów. Po uregulowaniu płatności w lutym 2016r. będzie mógł zwiększyć koszty lutego.

Brakuje zaś analogicznej zasady w odniesieniu do podatników, który zwiększyli przychody. Niestety również przepisy przejściowe nie odnoszą się do tej sytuacji. Można sobie więc wyobrazić sytuację, w której podatnik, mimo uregulowania należności w 2016r., nie będzie mógł zmniejszyć przychodów powiększonych w 2015r. tylko z tego powodu, że przepisy regulujące podatki nie są wystarczająco precyzyjne.