Wycena wartości niematerialnych

Aktywa niematerialne w nowej rzeczywistości gospodarczej, gdzie coraz większe znaczenie dla ogółu majątku przedsiębiorstwa mają różnego rodzaju własności intelektualne o charakterze niematerialnym, dynamicznie rosną na znaczeniu. Wraz z tym, zwiększa się rola wiarygodnych metod i narzędzi stosowanych do szacowania wartości niematerialnych i prawnych.

Współczesna rzeczywistość - w której funkcjonowanie przedsiębiorstw opiera się w dużej części na wiedzy i informacji - pozwala nam bez problemu wskazać podmioty (branże), których działalność opiera się głównie na wytworzonych aktywach niematerialnych. Zdajemy sobie sprawę, jak ważna dla firmy jest wycena znaku towarowego czy wycena marki. Szczególnie dla tych jednostek, możliwość wiarygodnego oszacowania wartości aktywów o szczególnie wysokiej zmienności w czasie (często niemożliwej nawet do określenia) jest wyjątkowo istotna.

W ramach wyceny wartości niematerialnych i prawnych realizowana jest:

• Wycena marki (produktowej i korporacyjnej), marki sieci dystrybucji,
• Wycena znaku towarowego,
• Wycena patentów, licencji, kontraktów długoterminowych,
• Wycena Know-how, prac badawczo-rozwojowych i innych własności intelektualnych, oraz
• Test na utratę wartości firmy (zgodnie z MSR 36).

W zależności od rodzajów wartości niematerialnych i prawnych, celu wyceny i obowiązujących regulacji prawnych, wycenę tych aktywów realizujemy za pomocą podejścia dochodowego, kosztowego lub rynkowego.

Podejście dochodowe

W ramach tego podejścia wyróżnia się dwie zasadnicze metody wyceny:

• Metodę kapitalizacji opłat licencyjnych - opartą na oszacowanej hipotetycznej wartości bieżącej przyszłych opłat licencyjnych jaką użytkownik marki musiałby zapłacić za jej wykorzystanie;
• Metodę nadwyżki stopy zwrotu - polegającej na oszacowaniu wartości przyszłych przepływów pieniężnych wynikających wyłącznie z posiadania danego aktywa niematerialnego.

Podejście kosztowe

Jego podstawowe założenie opiera się na przekonaniu, że wartość danego aktywa jest porównywalna z wartością bieżącą kosztów jego odtworzenia.

Podejście rynkowe

Determinantem wartości jest wartość transakcji rynkowych, których przedmiotem były porównywalne aktywa niematerialne.

Znak firmowy wycena - dlaczego wycena jest przeprowadzana?

Złożony proces, jakim jest wycena marki danego przedsiębiorstwa, spełnia kilka istotnych funkcji zarówno z punktu widzenia kierownictwa danej organizacji, jak i jej pozostałych interesariuszy (np. kontrahentów). Informacje na temat wartości marki są szczególnie użyteczne dla tych firm, które zamierzają przejąć dane przedsiębiorstwo bądź dokonać połączenia, czyli fuzji.

Generalnie, przyjmuje się, że wycena spełnia między innymi następujące funkcje:

• informacyjną - funkcja ta jest uznawana za jedną z najważniejszych, jakie przypisuje się procesowi wyceny. Dzięki funkcji informacyjnej kierownictwo danego przedsiębiorstwa jest w stanie uzyskać aktualne informacje na temat tego, jaka jest sytuacja w przedsiębiorstwie oraz jak jego marka jest postrzegana przez otoczenie rynkowe;
• doradczą - dzięki tej funkcji wyceny możliwe jest pozyskanie informacji na temat wartości marki przedsiębiorstwa. Informacje te umożliwiają określenie górnej oraz dolnej ceny, za jaką mogłoby zostać sprzedane przedsiębiorstwo bądź jego część;
• mediacyjną (argumentacyjną) - celem wyceny marki (oraz innych składników majątku przedsiębiorstwa) jest takie ustalenie wartości, która będzie odpowiadać stronom uczestniczącym w transakcji z obszaru M&A (fuzji i przejęć). To właśnie na podstawie informacji uzyskanych dzięki procesowi, jakim jest wycena znaku firmy, możliwe jest zajęcie przez kierownictwo podmiotu stanowiska, który pozwoli na uzyskanie satysfakcjonujących warunków oferty.

Jak widać, właściwa wycena jest niezwykle pomocna nie tyle w działaniach operacyjnych, lecz w trakcie podejmowania decyzji strategicznych o przemożnym wpływie na losy całego przedsiębiorstwa w przyszłości. To właśnie od tego, w jaki sposób zostanie dokonana wycena, jest w dużej mierze uzależnione m.in. to, czy dojdzie do transakcji przejęcia bądź fuzji danego podmiotu.

Marka przedsiębiorstwa to jeszcze nie wszystko

Wycena marki jest bardzo ważnym procesem pokazującym, jaka jest wartość oraz pozycja konkurencyjna przedsiębiorstwa. Jest to niezbędny element wyceny wartości całego przedsiębiorstwa, bowiem marka jest bardzo często jednym z filarów pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstwa (to właśnie dzięki silnej, powszechnie lubianej i rozpoznawalnej marce zbudowały swoją pozycję takie sieci, jak np. McDonald’s czy Apple).

Z drugiej strony - marka przedsiębiorstwa to jeszcze nie wszystko. Należy bowiem koniecznie pamiętać, że równie istotne są inne elementy organizacji, takie jak na przykład: majątek trwały (maszyny produkcyjne, pojazdy, budynki itd.), poziom zapasów, należności i zobowiązań, kwalifikacje pracowników, relacje z kontrahentami i wiele innych. Jedynie dzięki umiejętnemu wykorzystaniu wszystkich tych elementów możliwa jest pełna ocena przedsiębiorstwa.

Podsumowując, wycena znaku firmowego jest niezwykle pomocna w ocenie tego, jak dana organizacja jest postrzegana przez jej otoczenie rynkowe (obecnych oraz potencjalnych klientów produktów lub usług dostarczanych przez daną firmę, dostawców, konkurentów), aczkolwiek powinna ona stanowić jedynie element pełnej wyceny przedsiębiorstwa, obejmującej także m.in. wycenę majątku trwałego, należności i zapasów.

Dlaczego wycena wartości marki jest zadaniem skomplikowanym?

O ile przeprowadzanie procedury wyceny majątku trwałego przedsiębiorstwa, jego zapasów lub należności jest względnie proste (do wyceny tych składników majątku bierze się pod uwagę np. ich wartość bilansową skorygowaną o odpisy z tytułu utraty wartości), to w przypadku wyceny marki sytuacja przedstawia się zgoła inaczej, a wycena sprawia wyceniającym więcej trudności. Dlaczego się tak dzieje? Odpowiedź jest prosta: marka przedsiębiorstwa ma charakter niemierzalny w porównaniu do innych składników majątku i jest trudno porównywalna. O ile można uzyskać informacje na temat wartości rynkowej np. maszyn produkcyjnych, to w przypadku marki trudno znaleźć adekwatne informacje, bowiem jest ona na swój sposób unikatowa dla każdego podmiotu.

Oczywiście, powyżej opisane metody (dochodowa, kosztowa i rynkowa) mogą zostać przeprowadzone w celu wykonania zadania, jakim jest wycena znaku towarowego przedsiębiorstwa. Należy jednak pamiętać, że w tym przypadku wycena jest bardzo trudna i wymaga pomocy profesjonalistów.

Podczas przeprowadzania wyceny wartości należy pamiętać o szeregu licznych czynników. Na przykład, podczas wykonywania wyceny według założeń metody kosztowej konieczne jest uwzględnienie zjawiska zmienności pieniądza w czasie pod wpływem np. procesów inflacyjnych bądź zmiany kursów walutowych. Takie działanie jest niezbędne, ponieważ w celu wykonania metody zgodnie z podejściem kosztowym często brane są pod uwagę wielkości finansowe sprzed kilkunastu, a czasem kilkudziesięciu lat. W takiej sytuacji porównywanie ze sobą wielkości nominalnych byłoby pozbawione sensu.

Także podejście rynkowe nie jest wbrew pozorom zbyt proste, wymaga bowiem zdobycia informacji na temat podobnych transakcji w przeszłości. Znalezienie transakcji sprzedaży podobnej marki to dopiero połowa sukcesu - konieczne jest jeszcze przeanalizowanie innych czynników towarzyszących zakupowi, co znacznie utrudnia proces wyceny.