Treść jest ważniejsza niż forma

Artykuł autorstwa eksperta PKF (Grzegorz Macowicz) został opublikowany w dzienniku Rzeczpospolita w dniu 3 marca 2014 roku.

Kredyt preferencyjny otrzymany na sfinansowanie wytworzenia środka trwałego podlega, o czym niestety często się zapomina, odmiennym zasadom wyceny. Oprocentowany poniżej rynkowych stóp procentowych kredyt na zakup środka trwałego powoduje, że różnica pomiędzy rynkowym a preferencyjnym oprocentowaniem jest korzyścią, jaką uzyskuje kredytobiorca. Choć w tym zakresie panuje zgoda, stosowane w praktyce rozwiązania ewidencyjne i metody wyceny znacznie odbiegają od doskonałości.

Korzystniejsze warunki

Kredyt preferencyjny to kredyt dostępny wyłącznie dla pewnych kręgów kredytobiorców udzielany na ściśle określone rodzaje działalności. Charakterystyczne dla niego są korzystniejsze warunki umowne dotyczące wysokości oprocentowania, okresu spłaty czy dłuższego okresu karencji.

Rozpatrzmy kwestię ujęcia i rozliczenia kredytu z preferencyjnym oprocentowaniem na przykładzie.

Przykład: 1 stycznia 2010 r. spółka z o.o. zaciągnęła kredyt w kwocie 4 000 000 zł na zakup środka trwałego. Okres spłaty kredytu ustalono na  5 lat. Raty składające się z części kapitałowej (800 000 zł) oraz odsetkowej (3,75 proc. każdej raty kapitałowej, tj. 30 000 zł) są płatne na koniec każdego roku. Spółka zapłaciła 0,5 proc. prowizji w momencie zaciągnięcia kredytu. Banki komercyjne stosują 8-proc. stopę dla kredytów inwestycyjnych o podobnym terminie zapadalności. Jak poprawnie zaksięgować kredyt na moment początkowego ujęcia oraz na kolejne dni bilansowe?

Najczęściej spotykanym błędem jest ujęcie zobowiązania finansowego w wartości nominalnej. Tymczasem należy to zrobić w wartości godziwej powiększonej o koszty transakcji, które mogą być bezpośrednio przypisane do ceny nabycia zobowiązania finansowego. Niemniej jednak, na moment początkowego ujęcia trzeba uwzględnić zapisy MSR 20 „Dotacje rządowe oraz ujawnianie informacji na temat pomocy rządowej”. Zgodnie z nim otrzymane kredyty i pożyczki od państwa na preferencyjnych warunkach ujmuje się w wartości godziwej. W razie otrzymania kredytu z oprocentowaniem niższym niż rynkowe, wartość początkowa zobowiązania finansowego ujęta w księgach jest niższa niż wartość środków pieniężnych, jakie wpłynęły na konto spółki. Różnicę należy traktować jako dotację rządową.

Wartość godziwą kredytu oblicza się jako zdyskontowane przepływy pieniężne przez okres kredytowania:

Na moment początkowego ujęcia kredyt zostanie ujęty według jego wartości godziwej wynoszącej 3 333 858,00 zł. Różnica pomiędzy wartością nominalną kredytu a tak ustaloną wartością godziwą w wysokości 666 142,00 zł powinna zostać ujęta jako dotacja rządowa w myśl MSR 20:

1) Początkowe ujęcie kredytu

Ponieważ pomoc państwowa została przyznana do kredytu bankowego, prawidłowym sposobem jej rozliczenia jest rozliczanie dotacji proporcjonalnie okresu spłaty kredytu.

Na każdy kolejny dzień bilansowy kredyt preferencyjny wyceniany jest według skorygowanej ceny nabycia i ulega sukcesywnemu rozliczaniu według efektywnej stopy procentowej, stosowanie do zapisów MSR 39 „Instrumenty finansowe: ujawnianie i wycena”. Sposób obliczenia skorygowanej ceny nabycia (SCN) przedstawia tabela:

Na każdy dzień bilansowy wycena kredytu według skorygowanej ceny nabycia (kolumna nr 4) powinna zostać ujęta w księgach rachunkowych. Na koniec 2010 r. wycena zobowiązania finansowego w zamortyzowanym koszcie powinna wyglądać jak poniżej:

2) Wycena kredytu na 31 grudnia 2010 r.

Równolegle spółka powinna rozliczać dofinansowanie ujęte na koncie „Rozliczenia międzyokresowe przychodów” w trakcie trwania umowy. Do tego niezbędne jest ustalenie kwoty odsetek wyliczonych według efektywnej stopy procentowej kredytu preferencyjnego:

Różnica pomiędzy odsetkami liczonymi według rynkowego oprocentowania 8 proc. a odsetkami obliczonymi przy zastosowaniu IRR=1,41 proc. będzie kwotą dotacji do rozliczenia w danym okresie  (kol. 4)..

Tak więc na koniec roku 2010 powinny zostać dokonane zapisy:

3) Rozliczenie dotacji na dzień bilansowy

Koszt jako element wartości początkowej

Wreszcie nie sposób nie wspomnieć o aktywowaniu kosztów finansowania zewnętrznego. Zarówno polskie prawo bilansowe, jak i Międzynarodowe Standardy Rachunkowości wskazują, że wycena środków trwałych powinna nastąpić według ceny nabycia obejmującej także koszty obsługi zobowiązań zaciągniętych w celu sfinansowania zakupu składnika aktywów w okresie ich przygotowania do użytkowania. Często popełnianym błędem jest kapitalizowanie kosztów odsetek do momentu przyjęcia środka do użytkowania a nie do momentu zakończenia dostosowywania składnika majątku do użytkowania. Jeżeli wszystkie działania zmierzające do uruchomienia środka trwałego zostały zakończone a ze względów organizacyjnych linia nie została oddana do użytkowania, to nie ma podstaw do aktywowania kosztów odsetek, które powinny zostać ujęte w kosztach finansowych w dacie ich poniesienia.

Zdaniem autora

Chodzi i ekonomiczny sens transakcji

Ewidencja i rozliczenie kredytu o preferencyjnym oprocentowaniu wymaga od beneficjentów dogłębnego zrozumienia sensu ekonomicznego transakcji niezależnie od jej formy prawnej. Jego brak jest niejednokrotnie przyczyną korekt audytora. Być może przyczyną błędów w ewidencji jest także brak krajowych regulacji z zakresu wyceny zobowiązań finansowych z preferencyjnym oprocentowaniem, co z kolei sprawia, że beneficjenci nie korzystają, w zakresie nieuregulowanym przez ustawę o rachunkowości i Krajowe Standardy Rachunkowości, z rozwiązań przewidzianych w mało przez nich znanych Międzynarodowych Standardach Rachunkowości.