Co gwarantuje bezpieczeństwo i rzetelność przeprowadzonego badania

Artykuł autorstwa ekspertów PKF (Ewa Jakubczyk-Cały i Marcin Grzywacz) został opublikowany 22 lutego 2013 r. na łamach dziennika Gazeta Finansowa w dodatku Rynek Audytu w Polsce.

Co gwarantuje bezpieczeństwo i rzetelność przeprowadzonego badania?

Patrząc przez pryzmat zdarzeń ostatnich lat, a szczególnie okresu kryzysu oraz patrząc na późniejszą debatę rynkową w temacie roli biegłego rewidenta badającego sprawozdania finansowe, która to rola szeroko była omawiane m.in. w tzw. Zielonej Księdze oczywistym jest że bezpieczeństwo i rzetelność informacji finansowej stanowi podstawę zaufania i ochrony inwestorów oraz innych interesariuszy sprawozdań finansowych oraz gwarantuje osiągniecie celów badania.

Zgodnie z Międzynarodowymi Standardami Rewizji Finansowej celem badania sprawozdań finansowych jest zwiększenie stopnia zaufania zamierzonych użytkowników do sprawozdań finansowych.

Moim zdaniem, aby osiągnąć bezpieczeństwo i rzetelność informacji finansowej, muszą zaistnieć jednocześnie 3 aspekty:

a) Jakość i rzetelność ksiąg rachunkowych oraz informacji finansowej, za którą odpowiedzialny jest Zarząd Spółki;
b) Niezależność, jakość i rzetelność prac biegłego;
c) Jakość systemu nadzoru korporacyjnego.

Ad a) Na jakość i rzetelność ksiąg rachunkowych oraz informacji finansowej wpływają:

• Kompetencje kadry finansowej, która jest odpowiedzialna za prowadzenie ksiąg i przygotowanie informacji finansowej;
• Podejście kierownictwa odpowiedzialnego za wybór zasad rachunkowych, kontrolę oraz rozwój wiedzy i umiejętności kadry finansowej;
• System nadzoru nad procesami związanymi z przygotowaniem informacji finansowej czyli kontrolą wewnętrzną funkcjonującą w Spółce.

Ad b) Na niezależności, jakości i rzetelności prac biegłego wpływ mają:

• Niezależność biegłego oraz jakość wykonywanych procedur;
• Kryteria wyboru biegłego przez uprawniony organ;
• Kompetencje biegłego rozumiane jako kwalifikacje oraz doświadczenie.

Kodeks etyki zawodowych księgowych IFAC, obowiązujący już również w Polsce, szeroko omawia kwestię niezależności biegłych rewidentów wykonujących usługi atestacyjne wskazując jej dwa podstawowe aspekty:

• niezależność umysłu – czyli stan umysłu, który umożliwia wyrażenie opinii bez ulegania wpływom zniekształcającym zawodowy osąd i który zezwala danej osobie działać uczciwie, z rzetelnością, obiektywnie oraz kierując się zawodowym sceptycyzmem,
• niezależność wizerunku polegającą na unikaniu znaczących faktów i okoliczności, mogących spowodować, że racjonalnie myśląca i dobrze poinformowana strona trzecia, zaznajomiona ze wszystkimi faktami i okolicznościami, mogłaby wyciągnąć uzasadniony wniosek, że rzetelność, obiektywizm lub zawodowy sceptycyzm podmiotu uprawnionego do badania lub członka zespołu wykonującego usługi poświadczające zostały naruszone.         

W przypadku występowania okoliczności mogących wywołać zagrożenie niezależności biegły powinien dokonać oceny zagrożenia i zastosować odpowiednie zabezpieczenia w celu jego wyeliminowania lub redukowania do akceptowalnego poziomu. Przepisy jednak jednoznacznie wskazują sytuacje kiedy biegły nie może przeprowadzać prac weryfikacyjnych. Sytuacjami takimi są m.in. posiadanie istotnych udziałów finansowych w badanej jednostce lub otrzymanie od badanej jednostki pożyczki, obie wskazujące na czerpanie własnych korzyści.

Na jakość świadczonych usług składa się szereg procesów i działań podejmowanych przez biegłych, które mają zapewnić, iż prace wykonane będą zgodnie z obowiązującymi zasadami etyki zawodowej, standardami rewizji finansowej oraz wewnętrznymi procedurami zapewnienia jakości, które każdy podmiot uprawniony do badania musi mieć opracowane. Procedury te adresują takie obszary jak: odpowiedzialność za jakość, wymogi etyczne, zarządzanie kardami, ograniczenia w zakresie podejmowania i kontynuacji zleceń, zasady realizacji zleceń, monitoring oraz jakość dokumentacji.

Niezależności biegłego rewidenta oraz jakości jego prac powinna towarzyszyć obowiązkowa procedura z całkowicie przejrzystymi kryteriami jego wyboru. Ważne jest jednak to, że kryterium zapewnienia jakości, a co za tym idzie bezpieczeństwa i rzetelności nie zostanie osiągnięte jeśli jedynym kryterium wyboru biegłego rewidenta będzie, tak jak obecnie ma to często miejsce, cena za usługę. Kluczowymi elementami wyboru powinny być m.in. niezależność, szeroko rozumiana jakość, kompetencje biegłego oraz podmiotu, doświadczenie obejmujące znajomość specyfiki branży, segmentów, dotyczących ich przepisów i wymogów.

Ad c) System nadzoru korporacyjnego taki jak: komitet audytu, rada nadzorcza, nadzór korporacyjny czy nadzór właścicielski wspomaga jakość informacji finansowej biorąc za nią odpowiedzialność. Organy te współpracując z biegłym rewidentem zapewniają pełne osiągnięcie celów badania. Nawet, jeśli nie wymagają tego obowiązujące przepisy, dobrą praktyką jest, aby między podmiotem, a osobami sprawującymi nadzór nad jednostką miał miejsce stały przepływ informacji. Przepływ ten dotyczyć powinien m.in. niezależności, jakości, wyników prac oraz potencjalnych ograniczeń. Komunikacja ta powinna dotyczyć również, a może przede wszystkim, wyników przeprowadzonego badania.

Przytoczone powyżej kwestie związane z badaniem oczywiście są tylko istotnymi przykładami stanowiącymi absolutną podstawę bezpieczeństwa i rzetelności informacji finansowej, a co za tym idzie badania. Należy jednak pamiętać, iż punktem wyjścia jest jakość nadzoru, który kierując się powyżej opisanymi kryteriami, wybierając właściwego biegłego rewidenta sankcjonuje jakość przeprowadzanych prac oraz jej wyników. Z drugiej strony wyniki właściwie wybranego biegłego na podstawie dobrze przeprowadzonego badania nie będą miały większego znaczenia, jeśli nie będą one analizowane przez organy nadzoru, a co za tym idzie nie będą wdrażane odpowiednie działania usprawniające.