Artykuł z komentarzem ekspertki PKF (Monika Szeliga - Doradca podatkowy) ukazał się 10 czerwca kwietnia 2025 r. na stronie prawo.pl.

Naczelny Sąd Administracyjny nie podjął uchwały, czy spółka celowa wykonująca zadania własne jednostki samorządu terytorialnego jest podatnikiem VAT i czy korzysta ze zwolnienia z tego podatku, czy spełnia warunek organu władzy publicznej. NSA rozpatrzy sprawę w siedmioosobowym składzie, ponieważ nie dopatrzył się rozbieżności w wykładni prawa. Eksperci opowiadają się za dopuszczalnością wyłączenia z VAT czynności realizowanych przez spółki komunalne, które wykonują wyłącznie zadania własne JST. (I FPS 1/25).

Spółka, której jedynym wspólnikiem jest województwo, jest spółką celową. Podpisała umowę z województwem o realizację zadań publicznych. Koszty działalności ponoszone przez spółkę w związku z realizacją tych zadań są porywane przez województwo. W tych okolicznościach spółka zapytała organy skarbowe we wniosku o interpretację, czy te wykonywane przez nią czynności podlegają opodatkowaniu VAT, czy korzystają ze zwolnienia. Spółka twierdziła, że nie. Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej uznał, że spółka nie ma racji. Stwierdził, że działa ona w charakterze podatnika VAT i nie może skorzystać ze zwolnienia. Dyrektor KIS uznał, że nie spełnia ona warunku bycia organem władzy publicznej. WSA w Łodzi w wyroku z dnia 26 stycznia 2021 r. (I SA/Ł 525/20) nie podzielił stanowiska organów skarbowych i przyznał rację spółce. WSA stwierdził, że spółka nie jest podmiotem biorącym udział w grze rynkowej o zysk. Spółka realizuje tylko zadania własne województwa. Organy skarbowe złożyły skargę kasacyjną do NSA.

Trzyosobowy skład NSA powziął wątpliwości i postanowił przedstawić do rozstrzygnięcia składowi siedmiu sędziów NSA zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości, czy wykonywanie na podstawie umowy czynności przez spółkę prawa handlowego utworzonej przez jednostkę samorządu terytorialnego, której jedynym działaniem jest realizacja zadań własnych samorządu gminy, powiatu lub województwa i gdy otrzymanie przez spółkę środków powierzonych nie powoduje powstania przychodu po stronie spółki, a koszty działalności operacyjnej ponoszone przez spółkę w związku z realizacją umowy w okresie jej obowiązywania są pokrywane przez jednostkę samorządu terytorialnego w formie rekompensaty z tytułu świadczenia usług publicznych, podlega opodatkowaniu VAT?

NSA, rozpatrujący sprawę w poniedziałek, 9 czerwca br., nie podjął jednak uchwały i skierował sprawę do rozpoznania w siedmioosobowym składzie. NSA stwierdził, że rozbieżności w orzecznictwie istnieją z powodu rozbieżnych stanów faktycznych, a nie rozbieżnych wykładni prawa. Wkrótce NSA znów pochyli się nad tą sprawą (I FPS 1/25).
Sędzia Jan Rudowski, uzasadniając brak podjęcia uchwały, stwierdził, że wyrok w siedmioosobowym składzie też ma moc większą niż w trzyosobowym i składy sędziowskie powinny brać go pod uwagę.

Eksperci: Istotny konkretny stan faktyczny

- To, że Naczelny Sąd Administracyjny w składzie siedmiu sędziów nie wydał uchwały, lecz przejął sprawę do rozpoznania oznacza, że wyłonione zagadnienie prawne wymaga analizy w kontekście konkretnego stanu faktycznego. W ten sposób NSA wyraźnie dał do zrozumienia, że nie jest możliwe sformułowanie jednej, uniwersalnej zasady bądź jednolitych kryteriów oceny statusu podatkowego w VAT mających zastosowanie do wszystkich spółek komunalnych – ocenia Monika Szeliga, doradca podatkowy w PKF Tax & Legal Chamera Orczykowski.

Ekspertka podkreśla, że stanowisko NSA nie jest jednak zaskoczeniem, zwłaszcza w świetle orzecznictwa TSUE, które konsekwentnie akcentuje konieczność analizy konkretnych okoliczności faktycznych w tego rodzaju sprawach – tak jak miało to miejsce przykładowo w wyroku z dnia 22 lutego 2018 r., sygn. C-182/17, na który powoływał się również NSA.

- W praktyce brak jednoznacznego rozstrzygnięcia spornego zagadnienia przez NSA nie przyczynił się do uproszczenia sytuacji samorządów i powołanych przez nie spółek, które w dalszym ciągu będą mierzyły się z ryzykiem odmiennej interpretacji ich statusu podatkowego przez organy podatkowe. Należy jednak zaznaczyć, że to przede wszystkim spółka komunalna – jako podmiot realizujący zadania powierzone przez samorząd – ponosi największe ryzyko związane z ewentualną błędną kwalifikacją – podkreśla Monika Szeliga.

Jej zdaniem to ona może zostać zobowiązana do rozliczenia podatku należnego, a w konsekwencji do zapłaty zaległego podatku wraz z odsetkami.

- Mając na uwadze potencjalne konsekwencje zakwestionowania przez organy podatkowe sposobu rozliczenia w VAT realizowanego przez spółkę komunalną zadania publicznego, zasadne staje się ponowne przeanalizowanie dotychczasowych modeli współpracy jednostek samorządu terytorialnego ze spółkami komunalnymi. Analiza ta powinna uwzględniać specyfikę konkretnego stanu faktycznego oraz ewentualną potrzebę modyfikacji przyjętego modelu działania. Równolegle spółki komunalne powinny rozważyć wdrożenie rozwiązań, które pozwolą zabezpieczyć przyjęty przez nie sposób rozliczenia na wypadek ewentualnej kontroli przeprowadzanej przez organy podatkowe – radzi Monika Szeliga.

Cały artykuł dostępny jest na stronie internetowej www.prawo.pl.