Implementacja przepisów unijnej dyrektywy

Rozpoczęcie prac nad projektem ustawy o zmianie ustawy o prawach konsumenta oraz niektórych innych ustaw (dalej: „Projekt” lub „Nowelizacja”) spowodowane było koniecznością implementacji do polskiego porządku prawnego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2161 z dnia 27 listopada 2019 r. zmieniającej dyrektywę Rady 93/13/EWG i dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 98/6/WE, 2005/29/WE oraz 2011/83/UE w odniesieniu do lepszego egzekwowania i unowocześnienia unijnych przepisów dotyczących ochrony konsumenta (dalej: „Dyrektywa Omnibus”). Dyrektywa Omnibus przyjęta została w wyniku oceny funkcjonowania przepisów prawa konsumenckiego oraz oceny dyrektywy 2011/83/UE w sprawie praw konsumentów przeprowadzonej przez Komisję Europejską w ramach programu REFIT (Program sprawności i wydajności regulacyjnej).

Państwa członkowskie zostały zobowiązane do uchwalenia przepisów implementujących Dyrektywę Omnibus do dnia 28 listopada 2021 roku, a nowe przepisy miały być stosowane od dnia 28 maja 2022 roku. Jak zostało podane na stronie Kancelarii Prezesa Rady Ministrów[1] Projekt został przyjęty przez Radę Ministrów 21 czerwca 2022 roku.

Główne cele implementacji

Rozwiązania przyjęte w Projekcie mają na celu:

• zapewnienie większej przejrzystości konsumentom korzystającym z internetowych platform;
• rozszerzenie ochrony konsumentów w zakresie usług cyfrowych,
• usunięcie niektórych obowiązków informacyjnych ciążących na przedsiębiorcach,
• doprecyzowanie regulacji odnoszących się do wprowadzających w błąd działań marketingowych w odniesieniu do produktów podwójnej jakości.

Nowe obowiązki informacyjne

Nowelizacja ma na celu zapewnienie konsumentom większej przejrzystości podczas zakupów w Internecie poprzez dodanie w ustawie o prawach konsumenta nowego obowiązku informacyjnego – przedsiębiorca będzie musiał poinformować konsumenta o indywidualnym dostosowaniu ceny w oparciu o zautomatyzowane podejmowanie decyzji (jeżeli takie stosuje). Bowiem, jak można przeczytać w uzasadnieniu projektu, „przedsiębiorcy mogą indywidualnie dostosowywać cenę swoich ofert do konkretnych konsumentów lub konkretnych kategorii konsumentów w oparciu o zautomatyzowane podejmowanie decyzji i profilowanie zachowań konsumentów pozwalające przedsiębiorcom ocenić siłę nabywczą konsumentów”.

Zmianie ulegną również zakres obowiązków informacyjnych dotyczących sposobów komunikacji z przedsiębiorcą. Przedsiębiorca będzie musiał obligatoryjnie poinformować o numerze telefonu oraz adresie e-mail, pod którymi konsument może szybko i efektywnie się z nim skontaktować. Dodatkowo, jeśli przedsiębiorca udostępnia inny środek komunikacji, który gwarantuje zachowanie pisemnej korespondencji pomiędzy konsumentem a przedsiębiorcą, w tym daty i godziny takiej korespondencji, a także spełnia wymogi trwałego nośnika i umożliwia szybkie i efektywne kontaktowanie się konsumenta z przedsiębiorcą, to wówczas również należy poinformować konsumenta o tym środku komunikacji.

Zapewnienie większej przejrzystości konsumentom zawierającym umowy on-line

Konsumenci korzystający z internetowej platformy handlowej otrzymują oferty od dostawców zewnętrznych sprzedających na danej platformie handlowej, jak również bezpośrednio od samej platformy handlowej. Konsumenci niejednokrotnie nie wiedzą, z kim zawierają umowę (bezpośrednio z samą platformą czy sprzedawcą zewnętrznym korzystającym z tej platformy oraz czy sprzedawca jest przedsiębiorcą czy również konsumentem).

Według planowanych zmian, platformy handlowe będą miały obowiązek informowania w sposób jasny i zrozumiały o:

• głównych parametrach, według których plasowane są oferty przedstawiane konsumentom w wynikach wyszukiwania oraz ich znaczeniu w porównaniu z innymi parametrami (główne parametry to: ogólne kryteria, procesy, specyficzne sygnały wbudowane w algorytmy lub inne mechanizmy korygowania lub obniżania pozycji stosowane w związku z plasowaniem). Oznacza to konieczność wyraźnego ujawniania i oznaczania płatnej reklamy lub opłat wnoszonych w celu uzyskania wyższego plasowania produktów w wynikach wyszukiwania. Obowiązek ten ma zastosowanie jedynie do internetowych platform handlowych, czyli platform, na których można bezpośrednio zawierać umowy na odległość (regulacja nie będzie mieć zastosowania np. do porównywarek cenowych);
• tym, czy podmiot oferujący towary, usługi lub treści cyfrowe na platformie handlowej jest przedsiębiorcą. W tym celu sprzedający będzie musiał złożyć wobec dostawcy platformy handlowej oświadczenie informujące, czy jest przedsiębiorcą. Jeżeli sprzedawca na platformie handlowej nim nie będzie, wówczas platforma musi poinformować o braku zastosowania przepisów ochrony konsumenckiej w stosunku do zawieranej umowy;
• podziale obowiązków związanych z umową zawieraną przez konsumenta na internetowej platformie handlowej pomiędzy osobą trzecią oferującą dane produkty lub usługi a dostawcą platformy handlowej. Ten wymóg będzie miał zastosowanie tylko w przypadku, gdy obowiązki wobec konsumentów są dzielone miedzy dostawcę internetowej platformy handlowej a osobę trzecią oferującą towary, usługi lub treści cyfrowe. Przykładowo, dostawca platformy handlowej może być odpowiedzialny za dostarczenie towaru, a osoba trzecia (sprzedawca) będzie odpowiedzialna za zgodność towaru z umową.

Opinie o produktach oraz rozszerzenie listy nieuczciwych praktyk

W pierwszej kolejności przedsiębiorca udostępniający opinie konsumentów o produktach, będzie zobowiązany wskazać, czy i w jaki sposób zapewnia, że publikowane opinie pochodzą od konsumentów, którzy rzeczywiście używali danego produktu.

Twierdzenie przedsiębiorcy, że opinie o produkcie zostały zamieszczone przez konsumentów, którzy używali danego produktu,  mimo że nie podjął on uzasadnionych i proporcjonalnych kroków w celu sprawdzenia, czy opinie te rzeczywiście pochodzą od  osób podających się za konsumentów, może zostać uznane za nieuczciwą praktykę, wprowadzającą konsumentów w błąd.

Dodatkowo, za przypadek nieuczciwej praktyki ma zostać uznane również zamieszczanie lub zlecanie zamieszczania innej osobie nieprawdziwych opinii lub rekomendacji konsumentów albo zniekształcanie lub zlecanie innej osobie zniekształcania opinii lub rekomendacji konsumentów w celu promowania produktów (w tym kupowanie fałszywych pozytywnych opinii czy polubień na mediach społecznościowych).

Wydłużenie terminu na odstąpienie od umowy

Obecnie przepisy ustawy o prawach konsumenta przewidują konkretne uprawnienia dla konsumentów, którzy zawarli umowy poza lokalem przedsiębiorstwa. Jest to w szczególności możliwość odstąpienia od takiej umowy w terminie 14 dni od jej zawarcia. Jak zostało określone w uzasadnieniu Projektu: „jak wynika z praktyki przepisy te należy uznać za niewystarczające w przypadku rodzaju umów zawieranych w określonych okolicznościach. Chodzi o umowy zawierane podczas nieumówionej wizyty przedsiębiorcy w miejscu zamieszkania lub zwykłego pobytu konsumenta albo wycieczki zorganizowanej przez przedsiębiorcę, której celem lub skutkiem jest promocja oraz zawieranie umów z konsumentami”. W Projekcie została ujęta zmiana mająca na celu podniesienie poziomu ochrony sytuacji konsumentów poprzez zapewnienie, że konsument zawierający umowę w wyżej wymienionych okolicznościach będzie uprawniony do odstąpienia od umowy w terminie 30 dni bez podawania przyczyny i bez ponoszenia kosztów.

Zmiany w ustawie o informowaniu o cenach towarów i usług

Na podstawie przepisów Projektu zostanie doprecyzowany sposób uwidaczniania cen w przypadku stosowania obniżek cen poprzez wprowadzenie uregulowania, które zobowiązuje przedsiębiorcę w każdym przypadku obniżenia ceny towaru lub usługi do podania obok informacji o obniżonej cenie również informacji o najniższej cenie tego towaru lub usługi, jaka obowiązywała w okresie 30 dni przed wprowadzeniem obniżki (gdy towar jest w ofercie krócej niż 30 dni – najniższą cenę od dnia oferowania do wprowadzenia zniżki). W przypadku towarów, które ulegają szybkiemu zepsuciu lub mają krótki termin przydatności, obok informacji o obniżonej cenie przedsiębiorca będzie zobowiązany informację o cenie sprzed pierwszego zastosowania obniżki.  

Co istotne, powyższe zasady będą obowiązywać zarówno w przypadku tradycyjnej sprzedaży w sklepach stacjonarnych, jak i online w sklepach internetowych oraz we wszystkich reklamach towarów lub usług, w których prezentowana jest promocyjna cena towaru.

Zmiany w ustawie o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym

Przepisy ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym określają, czym są nieuczciwe praktyki rynkowe. W Projekcie planowane jest dodanie nowego rodzaju działania wprowadzającego w błąd, a ma nim być „każdy rodzaj wprowadzenia towaru na rynek w co najmniej jednym państwie członkowskim jako identycznego z towarem wprowadzonym na rynki w innych państwach członkowskich, w sytuacji gdy towar ten w sposób istotny różni się składem lub właściwościami, chyba że przemawiają za tym uzasadnione i obiektywne czynniki”.

Odpowiednie organy powinny ocenić takie praktyki i rozważyć indywidualnie każdy przypadek uwzględniając, m.in. prawo przedsiębiorcy do dostosowania towarów tej samej marki do różnych rynków geograficznych, prawo przedsiębiorcy do oferowania towarów tej samej marki w opakowaniach o różnej wadze lub rozmiarze na różnych rynkach geograficznych oraz czy zróżnicowanie towaru jest łatwe do zauważenia przez konsumentów, biorąc pod uwagę dostępność i adekwatność informacji.

Dodatkowe zmiany niewynikające z implementacji Dyrektywy Omnibus

Projekt ustawy zakłada również dodatkowe regulacje dotyczące umów zawieranych poza lokalem. Praktyka obserwowana przez UOKiK pokazała, że taki tryb zawierania umów rodzi dla konsumenta szczególne zagrożenia w porównaniu z umową zawartą w lokalu przedsiębiorstwa (chodzi przede wszystkim o umowy zawarte np. na pokazach, wycieczkach czy w trakcie badań, jako że konsument może być w takiej sytuacji poddany większej presji psychologicznej ze strony przedsiębiorcy). Projekt przewiduje:

• możliwość odstąpienia od niektórych umów o świadczenie usług zdrowotnych zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa lub na odległość (chodzi przede wszystkim o tzw. umowy obejmujące abonamenty medyczne). W aktualnym stanie prawnym jako praktykę naruszającą prawa konsumenta należy uznać nieuznawanie prawa konsumentów do odstąpienia od umowy z powołaniem się na wyłączenie określone w art. 3 ust. 1 pkt 7 ustawy o prawach konsumenta, zgodnie z którym przepisów tej ustawy nie stosuje się do umów dotyczących usług zdrowotnych świadczonych przez pracowników służby zdrowia pacjentom w celu oceny, utrzymania lub poprawy ich stanu zdrowia, łącznie z przepisywaniem, wydawaniem i udostępnianiem produktów leczniczych oraz wyrobów medycznych, bez względu na to, czy są one oferowane za pośrednictwem placówek opieki zdrowotnej;
• wprowadzenie zakazu zawierania umów o świadczenie usług finansowych podczas pokazu i wycieczki. Zakaz zawierania umów o świadczenie usług finansowych będzie obejmował także umowy, które pozostają w bezpośrednim związku z ofertą złożoną podczas pokazu. Projektowane rozwiązanie ma na celu wyeliminowanie praktyk, które miały na celu zmuszanie konsumentów do zawierania umów kredytu konsumenckiego lub pożyczki, w przypadku braku wystarczającej ilości środków finansowych. W przypadku zawarcia takich umów, będą one nieważne z mocy prawa;
• wprowadzenie zakazu przyjmowania płatności przed upływem terminu do odstąpienia od umowy w odniesieniu do umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa. W sytuacji, gdy konsument dokonał wpłaty w wyżej określonym terminie, przedsiębiorca będzie miał obowiązek dokonania zwrotu takiej płatności;
• wprowadzenie zakazu sprzedaży wyrobów medycznych poza lokalem przedsiębiorstwa.

Jeśli są Państwo zainteresowani bardziej szczegółowym objaśnieniem wprowadzanych uregulowań, prosimy o kontakt. Pomożemy Państwu ze wszelkimi wątpliwościami.