Odszkodowanie a koszty uzyskania przychodu

Artykuł autorstwa eksperta PKF (Anna Lubecka, doradca podatkowy, specjalistka do spraw podatków w PKF) został opublikowany w listopadowym wydaniu miesięcznika branżowego "TaxFin".

Odszkodowanie to świadczenie, które należy się poszkodowanemu z tytułu wyrządzonej mu szkody od osoby, która szkodę tę wyrządziła lub od podmiotu, który czy to z mocy prawa (np. odpowiedzialność pracodawcy za szkody wyrządzone przez pracownika), czy też na podstawie stosownej umowy (np. odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń za szkody wyrządzone prze ubezpieczonego) za tę osobę ponosi odpowiedzialność.

Podstawą roszczenia odszkodowawczego jest wystąpienie szkody. Odszkodowanie ma charakter rekompensaty, co oznacza, iż powinno wyrównać uszczerbek, który powstał u poszkodowanego wskutek zdarzenia wywołującego szkodę (co do zasady więc wysokość odszkodowania powinna być adekwatna do rozmiarów powstałej szkody).

Kwestię kosztów uzyskania przychodów regulują w ustawach podatkowych odpowiednio art.22 ust.1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych i art.15 ust.1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

Zgodnie z brzmieniem tych przepisów za koszty uzyskania przychodów uznaje się koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych odpowiednio w art.23 ust.1 ustawy o PIT oraz art. 16 ust. 1 ustawy o CIT.

Natomiast stosownie do art. 23 ust.1 pkt. 19 ustawy o PIT oraz art.16 ust.1 pkt 22 ustawy o CIT nie uznaje się za koszty uzyskania przychodów m.in. odszkodowań z tytułu wad dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług oraz zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad albo zwłoki w usunięciu wad towarów albo wykonanych robót i usług.

Należy więc przyjąć, iż w sytuacji kiedy podatnik poniósł wydatek związany z określonym zdarzeniem, przewidzianym w zawartej przez niego umowie, to taki wydatek stanowi koszt podatkowy. Wynika, to z faktu, iż podatnik poniósł przedmiotowy koszt w celu zachowania źródła przychodów, w związku z prowadzoną działalnością opodatkowaną. Podatnik w ten sposób wywiązuje się także z umowy cywilnoprawnej zawartej z danym kontrahentem, co może zapobiec ewentualnym roszczeniom ze strony nabywcy danego towaru bądź odbiorcy usług.

Zapłata przedmiotowego odszkodowania , będzie miała wpływ również na zachowanie renomy prowadzonego przedsiębiorstwa, co z kolei może wymiernie wpływać na zyski danego przedsiębiorstwa w przyszłości, jak i na większą bazę klientów.

A więc co do zasady odszkodowania, wypłacane w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, mogą zostać zaliczone do kosztów uzyskania przychodów, jeżeli służą osiągnięciu przychodów lub zachowaniu albo zabezpieczeniu ich źródła.

Jednak niektóre odszkodowania w żadnych okolicznościach nie będą mogły być kosztem podatkowym. Okoliczności te to odszkodowania wypłacone z tytułu:

• wad dostarczonych towarów,
• wad wykonanych robót i usług,
• zwłoki w dostarczaniu towaru wolnego od wad,
• zwłoki w usunięciu wad towarów,
• zwłoki w usunięciu wad wykonanych robót i usług.

Powyższe oznacza, iż odszkodowania wypłacone z innych tytułów niż te wymienione powyżej stanowią koszty uzyskania przychodów na zasadach ogólnych, tj. jeżeli celem ich poniesienia jest zachowanie albo zabezpieczenie źródła przychodów. Ponadto nie mogą być one następstwem naruszenia przepisów prawa, niedbalstwa czy innych nieracjonalnych działań podatnika.
Odszkodowanie, które może być uznane za koszt uzyskania przychodu, stanowi koszt pośrednio związany z przychodami, a więc należy go ująć w kosztach podatkowych w dacie poniesienia, czyli:

• u podatnika prowadzącego księgi rachunkowe - w dniu, na który ujęto koszt w księgach rachunkowych (zaksięgowano) na podstawie stosownego dokumentu, np. noty księgowej,
• u podatnika prowadzącego podatkową księgę przychodów i rozchodów - w dacie wystawienia dowodu stanowiącego podstawę do zaksięgowania (ujęcia) kosztu, np. ww. noty księgowej.